Dit is hoe Vikingen kerst vierden tijdens de donkerste dagen van het jaar

Hoe Vikingen Kerst vierden | Door de eeuwen heen hebben mensen in de koudere, donkere landen altijd een reden gezocht om de moed erin te houden rond de winterzonnewende. Tegenwoordig is dat vaak “Kerstmis”, maar bij de Vikingen liep dat net even anders.

Zij vierden geen “Kerst” zoals wij dat nu kennen, maar hielden groots feest tijdens Yule (of “Jól” in het Oudnoords). Yule was een midwinterviering die samenviel met de kortste dag van het jaar en het moment waarop de zon weer terrein begon te winnen. Maar hoe zag zo’n Yule-feest er precies uit? En welke overeenkomsten zijn er te vinden met onze moderne feestdagen?

De periode van Yule

Yule vond meestal plaats rond het einde van december en kon meerdere dagen tot zelfs weken duren. Het was een moment om stil te staan bij de overgang van donker naar licht en om de goden te eren, in de hoop op voorspoed en vruchtbaarheid in het nieuwe jaar.

De focus lag sterk op gezelligheid, licht en rituelen. De dagen waren kort en de nachten lang, dus er moest voldoende vermaak zijn om niet in de winterse duisternis te verzanden. Denk aan grootschalige feesten, muziek, dans, offers en heel veel eten en drinken.

Eten en drinken

Een feest is geen feest zonder een goed gevulde tafel, en dat wisten de Vikingen maar al te goed. Ze pakten flink uit tijdens Yule, vooral met varkensvlees, dat in sommige verhalen ook geassocieerd wordt met het zwijn van Freyr (een van de voornaamste goden in de Noordse mythologie, verbonden met vruchtbaarheid en overvloed). Er werden ook vis, brood en groenten geserveerd, afhankelijk van wat beschikbaar was in de regio. Vooral in de kustgebieden speelde vis een belangrijke rol.

Wat absoluut niet mocht ontbreken, was een royale hoeveelheid drank. Bier was alomtegenwoordig, maar ook mede, een alcoholische drank gemaakt van honing, werd veel gedronken. De Vikingen kenden dus al een aardig feestje op vloeibaar gebied. Een groot deel van de viering draaide om samen proosten, verhalen vertellen en genieten van gezelschap.

Vikingen en Kerst + Offers en rituelen

Tijdens Yule werd ook een zogenaamd “blót” gehouden: een ceremonie die kon bestaan uit offers van dieren, maar ook wel andere geschenken voor de goden of de geesten van de voorouders. Vaak werd daarbij een deel van het voedsel en de drank “geofferd” aan de goden. Men geloofde dat dit de band tussen de wereld van de mensen en die van de goden versterkte. Minder zorgen voor vruchtbaarheid en gezondheid in het komende jaar bijvoorbeeld.

De belangrijkste figuren onder de goden waren Odin en Freyr, al verschilden de details van deze vereringen per regio en periode. Ook vlammen en vuur speelden een grote rol, want de haard in het midden van het huis en brandende toortsen door het hele dorp zorgden niet alleen voor licht en warmte, maar ook voor een sterk symbool: het verjagen van de duisternis en het verwelkomen van de zon.

Verschillende bronnen vertellen dat de Vikingen hun huizen en hallen versierden met groenblijvende takken, dennen en hulst, om de hoop te benadrukken dat de natuur weer tot leven zou komen. Ook de beste krijgers van een stam werkten hier aan mee. Dit zien we nu nog steeds terug in onze kerstbomen, kransen en andere decoraties. Misschien legden de Vikingen niet exact een kerstboom neer zoals wij die kennen, maar het idee van groen in huis halen tijdens de donkerste periode is zeker niet nieuw.

Samenkomen en verhalen delen

Minstens zo belangrijk als de offers en het eten was het samenzijn. Families en vrienden kwamen samen in de lange, met hout verwarmde longhouses, waar ze zich te goed deden aan alle lekkernijen en brouwsel. Verhalen en sagas werden vertelt, verhalen over goden, heldendaden en mythische wezens. Daarnaast werden er spellen gespeeld en werd er muziek gemaakt. Het was een tijd van ontspanning en verbinding in een ruige omgeving waar de winter keihard kon toeslaan.

Toen het christendom zich later in Scandinavië verspreidde, begonnen de heidense gebruiken en het Christelijke Kerstfeest in elkaar over te lopen. Veel tradities en gebruiken die de Vikingen tijdens Yule in ere hielden, werden gecombineerd met de nieuwe religieuze feesten. Zo ontstond uiteindelijk een feest dat we nu “Kerst” noemen, maar met herkenbare elementen die teruggaan op de oude Yule-vieringen: de nadruk op licht, groen in huis, een overvloedige maaltijd en de warmte van samenzijn als middelpunt van de feestelijkheden.

De erfenis van Yule in onze kerstviering

Als je nu rond Kerst een haardvuur opstookt, een kerstboom binnenhaalt, overdadig tafelt en met familie proost, dan kun je een klein beetje terugdenken aan de tijd van de Vikingen. Hoewel de precieze gebruiken verschillen, zit er in onze moderne feestdagen een duidelijke echo van de oeroude strijd tegen de donkerte, de verwelkoming van het nieuwe licht en de waardering voor samen zijn met dierbaren.

De Vikingen vierden dus niet exact “Kerst” zoals wij die kennen, maar hun Yule-feest vormde wel de basis van heel wat elementen die we tegenwoordig in onze eigen kersttradities herkennen. Zo zie je maar dat gezelligheid, verhalen en lekker eten en drinken geen modern fenomeen zijn, al eeuwenlang zoeken mensen in de diepste duisternis van de winter het licht en elkaar op. Dus als je deze december je huis decoreert met groen, een hapje en drankje nuttigt met vrienden en familie, kun je in gedachten proosten op de oude Vikingen en hun Yule-feesten: want zelfs in de diepste winter schemert de belofte van nieuw leven en warmte.

Meer verhalen over midwinterfeesten, bier en avontuur? Die vind je natuurlijk bij ons in het online magazine!

Artikel door: Bas

Is deze plek in Zweden jouw volgende Vakantiebestemming? Lees er alles over in ons magazine!